Familie

Baruch de Spinoza (1632-1677) werd in 1656 uit de joodse gemeente gebannen. Deze vrijdenker schreef: "Tractatus Theologico- Politicus","Renati des Cartes Principia Philosophiae","Ethica", "Opera Posthuma". Tot zijn vriendenkring behoorden o.a. Christiaan Huygens, Franciscus van der Enden en Johannes Hudde. Baruch de Spinoza (1632-1677) werd op 24 november 1632 in Amsterdam geboren als derde kind van de vooraanstaande Portugees-joodse koopman Michael de Spinoza en diens vrouw Hanna Deborah D'Espinoza. Zijn ouders waren afstammelingen van zogenaamde marranen of schijn-christenen die begin 17e eeuw naar Amsterdam waren getrokken om er openlijk tot het jodendom te kunnen terugkeren. In Amsterdam was Spinoza's grootvader, Emanuel Rodrigues Spinoza, een koopmansbedrijf begonnen dat zijn vader in 1632 overnam.

De jonge Baruch, die thuis Bento werd genoemd, groeide op in de buurt van Vlooyenburg, het huidige Waterlooplein. Hij ontving een traditioneel joodse opvoeding, leerde Hebreeuws en bestudeerde Tora, Talmoed en joodse filosofie. Daarnaast hield hij zich op eigen gelegenheid bezig met meer wereldse onderwerpen als natuurwetenschap en astronomie.

Toen zijn vader in 1654 overleed, Spinoza was toen 22 jaar oud, begon hij samen met zijn broer Gabril een exportfirma in fruit. Het was in deze periode dat bij hem de opvattingen ontstonden die wellicht hebben bijgedragen aan de in 1656 over hem uitgesproken ban. Spinoza kende de Bijbel uit z'n hoofd en trof er tal van tegenstrijdigheden in aan. De erin beschreven wonderen achtte Spinoza in strijd met zowel de rede als de natuurwetten. Ook geloofde hij niet in de onsterfelijkheid van de ziel. Door deze radicale opvattingen distantieerde hij zich van de joods-christelijke traditie.

Van belang voor de persoonlijke en intellectuele ontwikkeling die Spinoza in deze periode doormaakte, waren de lessen Latijn die hij bij Franciscus van den Enden volgde. Van den Enden maakte deel uit van een kring van Amsterdamse vrijdenkers waartoe onder andere Pieter Balling, Jarig Jelles, Simon Joosten de Vries en Jan Rieuwertz behoorden. De laatstgenoemde zou na de dood van Spinoza zijn nagelaten geschriften uitgeven. Via Van den Enden maakte Spinoza kennis met zestiende- en zeventiende-eeuwse denkers als Giordano Bruno, Erasmus, Montaigne, Machiavelli, Hobbes, Grotius, Calvijn en Thomas More. Het was echter de filosofie van Ren\E9 Descartes die de meeste invloed zou uitoefenen op Spinoza's ontwikkeling.

Omstreeks 1660 verliet Spinoza Amsterdam en vestigde zich in Rijnsburg. Hier woonde hij wel eens bijeenkomsten bij van de 'Rijnsburger Collegianten'. Dit was een groep van ontwikkelde en vrijzinnige calvinisten waartoe onder andere zijn leermeester Franciscus van der Enden behoorde. In 1663 verhuisde Spinoza naar Voorburg en in hetzelfde jaar publiceerde hij onder de naam Benedictus de Spinoza zijn "Renati Des Cartes Principorium Philosophiae ", een werk over de filosofie van Ren\E9 Descartes. In 1670 verscheen anoniem zijn bekende "Tractatus Theologico-Politicus". In dit werk bekritiseerde Spinoza de geopenbaarde godsdienst, pleitte hij voor intellectuele en godsdienstige vrijheid en zette hij zijn politieke idee\EBn uiteen. Hij pleitte voor een regering die moest worden samengesteld op grond van verdiensten en niet op grond van erfelijke titels of kerkelijke waardigheden. Zijn grondgedachten over staat, tolerantie, vrede en mensenrechten werden tot ver over de grenzen bekend en in 1673 kreeg hij een leerstoel aangeboden aan de universiteit van Heidelberg. Hij weigerde dit professoraat omdat hij niet, zoals men van hem eiste, vooraf wil verklaren dat hij geen kritiek op de christelijke godsdienst zou geven.